Drodzy Czytelnicy!
Obecny rok 2023 jest czasem wielkiego świętowania w polskiej i w światowej Nauce - obchodzimy bowiem 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.
Z tej okazji powstało wiele wydarzeń i inicjatyw. Wymieńmy kilka z nich:
Mikołaj Kopernik (łac. Nicolaus Copernicus) urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu w rodzinie bogatych kupców - Mikołaja i Barbary. Mieszkali przy ulicy św. Anny 15 w Toruniu, gdzie do dziś znajduje się muzeum z wystawami dotyczącymi życia, działalności naukowej oraz ówczesnej epoki. Od 1491 r. studiował na prestiżowym Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie wraz ze swoim bratem Andrzejem.
W 1495 roku Mikołaj przeniósł się z Krakowa do Fromborka, gdzie za wstawiennictwem swojego wuja, biskupa Łukasza Watzenrode, został jednym z szesnastu kanoników kapituły katedralnej. Co ciekawe, Mikołaj nie posiadał święceń kapłańskich, prawdopodobnie uzyskał niższe święcenia kleryka lub diakona. Miał zatem otwartą drogę do założenia własnej rodziny. W tym czasie przebywał również we Włoszech, gdzie studiował i podróżował: Bolonia, Rzym, Padwa, Ferrara. Miał wtedy obserwować zaćmienie Księżyca, które zachwiało w nim całkowicie wiarę w geocentryczną teorię Ptolemeusza. Co prawda nie ukończył studiów medycznych w Padwie i nie uzyskał tytułu doktora, ale praktykował medycynę.
W 1503 roku powrócił do wuja do Lidzbarka Warmińskiego. Wykonując obowiązki kanonika przebywał m.in. w Malborku, Elblągu, Olsztynie, Gdańsku i opracował pierwsze wersje swojej jeszcze niedoskonałej teorii heliocentrycznej. W 1509 roku obserwował zaćmienie Księżyca z Fromborka lub z Krakowa i określił poprawną wartość średniego ruchu Księżyca. Działał również jako pasjonat kartografii. Opiekował się chorym wujem w Toruniu, aż do śmierci biskupa. Na ten czas przypadają również obserwacje całkowitego zaćmienia Księżyca oraz Marsa. Od 1512 roku Kopernik przeniósł się na stałe do Fromborka i tam rezydował aż do swojej śmierci.
Około 1515 roku rozpoczął prace nad swoim największym dziełem, które miało zmienić ówczesny świat na zawsze - "De revolutionibus orbium coelestium" (pol. "O obrotach sfer niebieskich").
Od 1516 do 1519 aktywnie pełnił funkcję administratora warmińskiego i rozwijał się jako ekonomista. Formułował pierwsze traktaty o pieniądzu. W swoje urodziny w 1520 roku obserwował Jowisza w Olsztynie. W tamtejszym zamku opracował astronomiczną tablicę doświadczalną. Dał się też poznać jako medyk lecząc krewnych i możnych. Od 1527 roku ponownie działał w zakresie administracji i ekonomii, tworząc słynne dzieło "Rozprawa o biciu monety". Dzisiaj jego osiągnięcia znane są jako prawo Kopernika-Greshama (tezauryzacja lepszego pieniądza i obieg gorszego).
Około 1530 roku miał zakończyć prace nad "De revolutionibus..." a w 1533 roku obserwował kometę we Wrocławiu. W tym czasie papiestwo poznało poglądy Kopernika, który był poddawany fali krytyki. Końcowe dzieło Polaka zawierało dedykację dla papieża Pawła III, ale ten nigdy nie odniósł się do treści księgi, a i dzisiaj panuje przekonanie, że Kopernik uczynił to z przekory. Wszak na długie stulecia jego wybitne dzieło zostało umieszczone w Indeksie Ksiąg Zakazanych (podobnie jak Newtona, Galileusza, Keplera, Kanta, Kartezjusza, Pascala...).
Na przełomie lat 1537-1538 prowadził intensywne obserwacje Wenus, Saturna, Marsa, Jowisza i Księżyca.
Niewiele wiadomo o prywatnym życiu Kopernika. Wprawdzie pojawiają się wzmianki o tajemniczej i urodziwej Annie (wiązanej z jego kuzynką Anną Schilling), a Mikołaj był tylko diakonem, jednak brakuje dowodów historycznych na to, że Kopernik założył własną rodzinę.
Kopernik u schyłku życia w okolicach 1542 roku napisał i wydał jeszcze pracę z zakresu trygonometrii. Również w tym czasie w Norymberdze rozpoczęto druk pierwszych arkuszy wybitnego dzieła wybitnego astronoma. Pod koniec 1542 roku Kopernik miał wylew krwi do mózgu oraz doznał częściowego paraliżu.
Około marca 1543 roku dzieło Mikołaja Kopernika "De revolutionibus orbium coelestium" zostało ostatecznie wydane drukiem w oficynie Jana Petreiusa w Norymberdze. Prawdopodobnie genialny astronom nigdy nie ujrzał wydania swojego dzieła. Spoczął w katedrze fromborskiej, pod jednym z ołtarzy.
WSTRZYMAŁ SŁOŃCE, RUSZYŁ ZIEMIĘ, POLSKIE GO WYDAŁO PLEMIĘ
Nota biograficzna na podstawie:
"Mikołaj Kopernik. Życie i działalność" K. Mikulski, wyd. Muzeum Okręgowe w Toruniu, Toruń 2014
[11.10.2023]
NPKK
ul. Karpia 17
61-619 Poznań-Naramowice
NIP: 6112649890
